Τη χρονική στιγμή που οι χώρες της ευρωζώνης άρχισαν να τρέφουν ελπίδες για μικρή έστω ανάκαμψη, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι οι σοβαρές αναταράξεις στις αγορές των αναδυόμενων οικονομιών θα έχουν συνέπειες και στην ευρωζώνη, με πρώτα θύματα τις πιο ευάλωτες χώρες, επιβεβαιώνοντας τη γνωστή θεωρία πως ο σύγχρονος κόσμος είναι τόσο αλληλοεξαρτώμενος ώστε το πέταγμα μιας πεταλούδας στην Ασία προκαλεί αναταράξεις στην Ευρώπη.
Τα νομίσματα της Αργεντινής, της Τουρκίας και της Νότιας Αφρικής έχασαν μεγάλο μέρος της αξίας τους τις τελευταίες εβδομάδες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι κεντρικές τράπεζες αύξησαν τα επιτόκια. Η «Frankfurter Allgemeine», σε σχετικό ρεπορτάζ, τονίζει ότι ο κίνδυνος για την ευρωζώνη είναι προς το παρόν ελεγχόμενος εάν η κατάσταση αυτή σταματήσει εδώ και δεν μπει η Κίνα στο χορό των συναλλαγματικών δονήσεων. Πιο απαισιόδοξοι, οι «Financial Times» εκτιμούν ότι η αναταραχή θα συνεχιστεί με απρόβλεπτες συνέπειες.
(Δείτε ένα μοναδικό interactive inforgraphic κάνοντας κλικ εδώ)
ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ: Αυτό που προσπαθούσε επί μήνες να αποφύγει η πρόεδρος της Αργεντινής Κριστίνα Φερνάντες τελικά συνέβη πριν από δύο εβδομάδες. Μη αντέχοντας άλλο τις πιέσεις, αποφάσισε να σταματήσει τις παρεμβάσεις για στήριξη του νομίσματος. Το αποτέλεσμα ήταν το πέσο να διολισθήσει κατά 16% (κοντά στα 8 πέσο ανά δολάριο), ποσοστό που αποτελεί τη μεγαλύτερη πτώση από την εποχή της πτώχευσης του 2002.
Το γεγονός αυτό αποτελεί όχι μόνο μεγάλο χτύπημα για την αξιοπιστία της κυβέρνησης Φερνάντες, αλλά ίσως -όπως αναφέρουν αναλυτές- και τα προεόρτια μιας ακόμη μεγαλύτερης διολίσθησης. Η Moody’s εκτιμά ότι η υποτίμηση μπορεί να φτάσει και στο 50%. Η κυβέρνηση αύξησε τα επιτόκια στο 26% για να αποθαρρύνει περαιτέρω φυγή καταθετών προς το δολάριο, αλλά προκείμενου να προσελκύσει επενδυτές η Αργεντινή εκτιμάται ότι θα αναγκαστεί να αυξήσει τα επιτόκια ακόμη και μέχρι το 40%.
Η πρόεδρος προσπαθεί να ελέγξει τις εισαγωγές για να περιορίσει τη φυγή συναλλάγματος. Η προσπάθεια αυτή όμως δεν θα αφήσει αλώβητη την Ευρώπη, δεδομένου ότι μετά τη Βραζιλία η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της.
ΒΡΑΖΙΛΙΑ: Οι οικονομίες της Αργεντινής και της Βραζιλίας λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Μια βαθύτερη κρίση στην Αργεντινή θα επηρεάσει αρνητικά και τη Βραζιλία. Η μεγαλύτερη οικονομία της Νοτίου Αμερικής έχει αρκετούς λόγους για να ανησυχεί. Αυτό φάνηκε και από τις προ μηνών μαζικές διαδηλώσεις κατά των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων που θα διοργανώσει η χώρα (Μουντιάλ 2014, Ολυμπιακοί Αγώνες 2016) με οικονομικά αιτήματα.
Τα επιτόκια στη Βραζιλία είναι από τα υψηλοτέρα στον κόσμο (10,5%) και προβλέπεται να αυξηθούν περισσότερο. Η οικονομία της χώρας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εσωτερική κατανάλωση και τα συναλλαγματικά αποθέματά της, που φτάνουν τα 375 δισ. δολάρια, της δίνουν περιθώρια ώστε να αποφύγει τα σοκ, σχολίαζαν σε πρόσφατο δημοσίευμά τους οι «Financial Times». Ο πληθωρισμός βρίσκεται στο 4,5%, ενώ η ανάπτυξη δύσκολα θα ξεπεράσει το 2%, ποσοστό ιδιαίτερα χαμηλό για αναδυόμενη αγορά.
ΤΟΥΡΚΙΑ: Η κρίση στην Τουρκία ξεκίνησε ως πολιτική και σύντομα μεταπήδησε στην οικονομία. Τελευταίο επεισόδιο στην κρίση που περνάει η χώρα ήταν η αύξηση των επιτοκίων κατά παράβαση των εντολών του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος δεν επιθυμεί να δει μεγαλύτερη αύξηση του πληθωρισμού.
Η φυγή κεφαλαίων από την Τουρκία, κυρίως αμερικανικών, έχει προκαλέσει διολίσθηση της λίρας, ενώ οι επιχειρήσεις της έχουν δανειστεί κυρίως από το εξωτερικό. Οι ίδιοι που έστειλαν τα κεφάλαιά τους στην Τουρκία τώρα σιγά σιγά τα μαζεύουν.
Το ερώτημα, όπως το θέτει και ο Πολ Κρούγκμαν σε πρόσφατο άρθρο του, είναι εάν μια κρίση στην Τουρκία μπορεί να προκαλέσει μετάσταση και στις άλλες αναδυόμενες αγορές. Η οικονομία της Τουρκίας είναι μικρή σε σχέση με αυτές της Βραζιλίας ή της Ρωσίας, όμως και η οικονομία της Ελλάδας ήταν μόλις το 2% της οικονομίας της ευρωζώνης, αλλά η ελληνική κρίση εξήχθη τελικά και στην Ευρώπη.
Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας πρώτη απ’ όλους θα επηρεάσει την Ελλάδα. Το φτηνότερο τουρκικό προϊόν θα τινάξει στον αέρα το σχεδιασμό της χώρας μας στον τουρισμό. Οπως σημειώνει o αρθρογράφος των «Financial Times» Βόλφγκανγκ Μουνχάου, η υποτίμηση της λίρας θα πλήξει τόσο την Ελλάδα όσο και την Κύπρο, καθώς η Τουρκία θα είναι ο φθηνότερος προορισμός στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το πρόβλημα -καταλήγει ο Μουνχάου- είναι το ευρώ, που μόνο τον Δεκέμβριο ενισχύθηκε κατά 1,7%. Υπό αυτή την έννοια, το πρόβλημα μπορεί να το έχουν κυρίως η Ελλάδα και η Κύπρος, αλλά εύκολα μπορεί να γίνει πρόβλημα και της υπόλοιπης Ευρώπης.
ΡΩΣΙΑ: Το αδύναμο ρούβλι και η μάχη με τον πληθωρισμό
ΕΓΚΥΡΟΙ δυτικοί αναλυτές επισημαίνουν το πραγματικό πρόβλημα της Ρωσίας με επαναλαμβανόμενες αναλύσεις. Αυτό δεν είναι οι Τσετσένοι ισλαμιστές ή οι Pussy Riot, αλλά το αδύναμο ρούβλι και ο πληθωρισμός που εκτινάσσεται. Προς το παρόν, τα προβλήματα δεν έχουν φανεί έντονα, αλλά όσο το οικοδόμημα των αναδυόμενων BRICS αρχίζει να τρίζει και ο ιός της ισχνής ανάπτυξης μεταδίδεται ταχύτατα παντού τόσο θα αναδύονται οι αδυναμίες της ρωσικής οικονομίας.
Οσοι έχουν τη δυνατότητα, μετατρέπουν τα ρούβλια σε σκληρά νομίσματα, φοβούμενοι την εκτίναξη του πληθωρισμού και την περαιτέρω αποδυνάμωση του ρωσικού νομίσματος - έχει ήδη αγγίξει χαμηλό πέντε ετών έναντι του δολαρίου. Οι εισαγωγές αυξάνονται, ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας και των αλκοολούχων ποτών προέβη σε αυξήσεις 10%-15% και ήδη κάποιες… Κασσάνδρες μιλούν για μαζική στροφή των Ρώσων στο δολάριο, όπως είχε συμβεί το 1998 και το 2008.
Ωστόσο, η Κεντρική Τράπεζα της χώρας δεν παρεμβαίνει με αύξηση επιτοκίων και δείχνει αποφασισμένη να αντέξει τον πληθωρισμό μέχρι το 2015. Δεν είναι όμως σίγουρο το κατά πόσο θα αντέξουν οι Ρώσοι παραγωγοί, καθώς ο πληθωρισμός συμπιέζει την εσωτερική κατανάλωση και δημιουργεί ανασφάλεια. Από την άλλη πλευρά, το φθηνό ρούβλι μπορεί να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, που πέρσι έφθασε στο αναιμικό 1,5%, λόγω της μείωσης των εξαγωγών πετρελαίου στην Ευρώπη κατά 7% και της πτώσης της τιμής του.
Ν. ΑΦΡΙΚΗ: Το ραντ στο ναδίρ, τα επιτόκια στο ζενίθ
ΤΑ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΑ αγαθά είναι πια πανάκριβα στη Νότια Αφρική, όπου οι δονήσεις είναι πολύ ισχυρές. Το ραντ έχει διολισθήσει σε ποσοστό 6% φέτος και η Κεντρική Τράπεζα της χώρας αύξησε τα επιτόκια για να συγκρατήσει τον πληθωρισμό.
Η ανασφάλεια των καταναλωτών είναι έκδηλη στη μεγαλύτερη οικονομία της «μαύρης ηπείρου», που ανήκει στις αναδυόμενες οικονομίες των BRICS και στην ομάδα του G-20, αλλά πληρώνει περισσότερο το τίμημα των εσωτερικών προβλημάτων, παρά τη μετάδοση της παγκόσμιας κρίσης.
Η ανεργία έφτασε στο 25% (στους νέους είναι πάνω από 40%) και το έλλειμμα επί του ΑΕΠ στο 6,8%. Οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος αυξάνονται συνεχώς και πλήττουν τη μεταποίηση, ενώ την προβληματική εικόνα συμπληρώνουν η κάκιστη διαχείριση των ορυχείων και η σκληρή αντιμετώπιση των επαναλαμβανόμενων απεργιών των μεταλλωρύχων από την κυβέρνηση.
ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ: Οι πλημμύρες παρέσυραν ακόμη και την ανάπτυξη
ΕΝΩ ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ στις BRICS έχουν μειωθεί στα 9 δισ. από 21 δισ. δολάρια το 2010, εμφανίζεται μια άλλη ομάδα «αναδυόμενων», οι λεγόμενες ΜΙΝΤ -κατά τους ευφάνταστους οικονομολόγους-, όπου εξέχουσα θέση κατέχει η Ινδονησία. Ασταθής πολιτικά, αλλά με χαμηλό εργασιακό κόστος και νεανικό πληθυσμό, είναι μια μεγάλη αγορά που προσελκύει επενδυτές.
Ο δανεισμός της με 4 δισ. δολάρια για την ανοικοδόμηση περιοχών που πρόσφατα επλήγησαν από καταστροφικές πλημμύρες δείχνει τη διάθεση ρίσκου που είναι έτοιμοι να αναλάβουν οι ξένοι επενδυτές. Αναμένεται ανάπτυξη 5,5%, που είναι το χαμηλότερο ποσοστό την τελευταία τετραετία, ενώ, παρά τη αύξηση των εισοδημάτων, ο πληθυσμός υποφέρει από έλλειψη υποδομών.
Το 2013 η ρουπία, το νόμισμα της χώρας, είχε τη χειρότερη επίδοση μεταξύ των αναπτυσσόμενων οικονομιών, χάνοντας το ένα πέμπτο της αξίας της έναντι του δολαρίου.
ΑΛΙΚΗ ΚΟΤΖΙΑ
ΚΩΣΤΑΣ ΠΛΙΑΚΟΣ
Δημοσιεύτηκε στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής