Την έννοια της υπερχρέωσης των νοικοκυριών πραγματεύεται έρευνα, η οποία έγινε για λογαριασμό της Γεν. Διεύθυνσης Υγείας και Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.1 Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χώρα μας, η οποία κατατάσσεται στην τελευταία βαθμίδα, δηλαδή με τη μεγαλύτερη υπερχρέωση των νοικοκυριών, καθώς και πολύ μεγάλη αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους.
Ο ορισμός της έννοιας της υπερχρέωσης είναι ευρύς. Ειδικότερα: «Ένα νοικοκυριό θεωρείται υπερχρεωμένο εάν συναντά δυσκολίες στην εξυπηρέτηση των υποχρεώσεών του σε διαρκή βάση ή έχει καθυστερημένες οφειλές, είτε αυτές αναφέρονται στην εξυπηρέτηση δανείων είτε στην εξόφληση του ενοικίου, των λογαριασμών ρεύματος, νερού, τηλεφώνου και άλλων δαπανών του νοικοκυριού».
Οι καθυστερήσεις στην εξόφληση υποχρεώσεων εμφανίζεται σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., ενώ η κατάσταση έχει επιδεινωθεί τα τελευταία πέντε χρόνια. Μάλιστα, το ύψος των καθυστερούμενων οφειλών παρουσιάζει υψηλή συσχέτιση με την αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους. Όσο δηλαδή περισσότερα οφείλει ένα νοικοκυριό τόσο περισσότερο δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα. Ο συνδυασμός των δύο αυτών παραγόντων συναντάται στις έξι χώρες, που κατατάσσονται στη χαμηλότερη βαθμίδα, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα. Σε ό,τι αφορά το επίπεδο υπερχρέωσης, ένα στα εννέα νοικοκυριά συναντά οικονομικές δυσκολίες κατά μέσο όρο στην Ε.Ε. Η αναλογία αυτή είναι ένα στα τρία νοικοκυριά στην Ελλάδα και τη Ρουμανία.
Ως προς τα χαρακτηριστικά των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, σημειώνονται τα εξής:
Όσο χαμηλότερο είναι το εισόδημα ενός νοικοκυριού τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος να περιπέσει σε κατάσταση υπερχρέωσης. Από την άλλη πλευρά, όλο και περισσότερα νοικοκυριά μεσαίου εισοδήματος συναντούν οικονομικές δυσκολίες.
Τα νεότερα σε ηλικία άτομα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, αν και η υπερχρέωση μεγαλύτερης ηλικίας ατόμων παρουσιάζει τάση αύξησης.
Μονογονεϊκές οικογένειες αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο υπερχρέωσης, ενώ και η ύπαρξη παιδιών σε μια οικογένεια ενδέχεται να προσθέτει στις οικονομικές της δυσκολίες.
Το επίπεδο εκπαίδευσης επίσης παίζει ρόλο, αν και όχι σημαντικό.
Οι μετανάστες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο υπερχρέωσης.
Τα αίτια της υπερχρέωσης συνδέονται με (α) την κατάσταση της οικονομίας, (β) την ανεργία, (γ) το κόστος διαβίωσης, (δ) τον δανεισμό, (ε) τη συσσώρευση οφειλών και (στ) τη διαχείριση των οφειλών και των υποχρεώσεων.
Τέλος, οι συνέπειες της υπερχρέωσης περιλαμβάνουν τις εξής καταστάσεις:
* Στερήσεις βασικών αγαθών λόγω ανεπάρκειας του διαθέσιμου εισοδήματος.
* Προβλήματα υγείας, σωματικής και ψυχικής.
* Διάλυση οικογενειών, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κατάσχεσης της κατοικίας.
* Πτώση του επιπέδου διαβίωσης με την περικοπή μη βασικών αγαθών και υπηρεσιών, όπως είναι οι διακοπές, η ψυχαγωγία κ.λπ.
* Αποκλεισμός από το τραπεζικό σύστημα.
Τα αποτελέσματα της πιο πάνω έρευνας σκιαγραφούν μια εικόνα κοινωνικής και οικονομικής ανέχειας. Είναι η πραγματικότητα πίσω από τους αριθμούς και τους δείκτες της ασκούμενης οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Στα πέντε χρόνια της κρίσης, μεγάλος αριθμός νοικοκυριών, στη χώρα μας η πλειονότητα, αντιμετωπίζει ανυπέρβλητες οικονομικές δυσκολίες. Αυτή είναι η κοινωνική διάσταση της πολιτικής λιτότητας, που ακολουθεί με ευλάβεια η κυρίαρχη πολιτική και οικονομική ελίτ της Ευρώπης και που επιβάλλει στους Ευρωπαίους πολίτες, με την απαιτητικότητα του πιστωτή.
Μόνο σε τέσσερις χώρες τα νοικοκυριά δεν είναι υπερχρεωμένα. Στις υπόλοιπες χώρες, με διαβαθμίσεις μεταξύ τους, η υπερχρέωση των νοικοκυριών είναι γεγονός. Τούτο μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό στοιχείο για συμπόρευση και από κοινού αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας από τις δυνάμεις της Αριστεράς στο άμεσο μέλλον, καθώς η κρίση όχι μόνο συνεχίζεται αλλά και βαθαίνει στην Ε.Ε.
Της Μαρίκας Φραγκάκη/Aυγή