Τις τελευταίες μέρες του 2019, άρχισαν να βγαίνουν αναφορές από την Κίνα μιας μυστηριώδους «ιογενούς πνευμονίας» που εξαπλώνεται στην πόλη Wuhan. Λιγότερο από 75 ημέρες αργότερα, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι αυτή η ασθένεια, γνωστή τώρα ως ο κορωνοϊός COVID-19, είναι πανδημία.
Η ταχύτητα με την οποία εξαπλώθηκε ο νέος κορωνοϊός ήταν «ανησυχητική», είπε ο ΠΟΥ. Μέχρι εκείνο το σημείο, ο ιός είχε βρεθεί σε σχεδόν 60% του πλανήτη και οι άνθρωποι ήταν απελπισμένοι για απαντήσεις. Οι θεωρίες συνωμοσίας άρχισαν να κυκλοφορούν ότι μια ασθένεια αυτή η μολυσματική θα μπορούσε να ήταν μόνο τεχνητή - φήμες που αντιμετωπίσθηκαν γρήγορα αρνητικά. Η επιστημονική συναίνεση καθορίστηκε σε μια θεωρία της ζωονοσογόνου μετάδοσης, με ένα ατυχές ρόπαλο πέταλου να λειτουργεί ως μηδέν ασθενής. Αλλά το ερώτημα παρέμεινε: πώς εξαπλώθηκε το COVID-19 τον πλανήτη τόσο γρήγορα;
Ένα νέο έγγραφο, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Scientific Reports , μπορεί να έχει την απάντηση - καθώς και ένα αινιγματικό σύνολο νέων ερωτήσεων. Παρά την επικρατούσα θεωρία της «νυχτερίδας» για την προέλευση του κορωνοϊού, ερευνητές σε δύο πανεπιστήμια της Αυστραλίας διαπίστωσαν ότι ο SARS-CoV-2, ο ιός πίσω από την πανδημία, είναι καλύτερα προσαρμοσμένος για να μολύνει ανθρώπους από οποιοδήποτε άλλο είδος που έχει δοκιμαστεί.
«Οι άνθρωποι έδειξαν την ισχυρότερη δέσμευση της ακίδας, σύμφωνα με την υψηλή ευαισθησία στον ιό», εξήγησε ο συν-συγγραφέας της μελέτης David Winkler, «αλλά είναι πολύ εκπληκτικό εάν ένα ζώο ήταν η αρχική πηγή της μόλυνσης στον άνθρωπο».
Ακριβώς όπως και η πλειονότητα των μολυσματικών ασθενειών, το COVID-19 έχει χαρακτηριστεί ως τώρα ζωικής προέλευσης - πιθανότατα από νυχτερίδες. Ο λόγος για τον οποίο βρίσκεται στο γονιδίωμα του ιού: μοιάζει πολύ με τη γενετική σύνθεση των εκατοντάδων κορωνοϊών που είναι ήδη γνωστό ότι μολύνουν νυχτερίδες. Η κύρια διαφορά με το SARS-CoV-2 είναι η πρωτεΐνη «spike», την οποία χρησιμοποιεί ο ιός για να δεσμευτεί με μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη, την πρωτεΐνη ACE2 και διεισδύει στα κύτταρα του άτυχου ζώου ξενιστή.
Ήταν αυτή η ακίδα πρωτεΐνης που ερευνούσαν οι ερευνητές. Λαμβάνοντας γονιδιωματικά δεδομένα από 13 είδη, συμπεριλαμβανομένων νυχτερίδων, παγκολινών και ανθρώπων, καθώς και ζώων συντροφιάς όπως γάτες και σκύλους και εμπορικά ζώα όπως χοίροι και άλογα, η ομάδα δημιούργησε εξελιγμένα ηλεκτρονικά μοντέλα του υποδοχέα πρωτεΐνης ACE2 κάθε είδους. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησαν αυτά τα μοντέλα για να υπολογίσουν πόσο έντονα θα μπορούσε να συνδεθεί η πρωτεΐνη του SARS-CoV-2 με άλλα λόγια, πόσο «εύκολο» θα ήταν για τον ιό να μολύνει αυτόν τον ξενιστή.
Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά: «Η μοντελοποίηση υπολογιστών διαπίστωσε ότι η ικανότητα του ιού να συνδέεται με την πρωτεΐνη ACE2 νυχτερίδας ήταν κακή σε σχέση με την ικανότητά του να δεσμεύει ανθρώπινα κύτταρα», δήλωσε ο συν-συγγραφέας καθηγητής Νικολάι Πετρόφσκι. "Αυτό υποστηρίζει ότι ο ιός μεταδίδεται απευθείας από νυχτερίδες στον άνθρωπο."
«Εάν ο ιός έχει μια φυσική πηγή, θα μπορούσε να έρθει στον άνθρωπο μόνο μέσω ενός ενδιάμεσου είδους που δεν έχει ακόμη βρεθεί», εξήγησε.
Παραδόξως, ένα τυχαίο εύρημα της έρευνας ήταν ότι οι παγκολίνες, μία από τις προηγούμενες ύποπτες πηγές πανδημίας κορωνοϊού, είναι πιο ευαίσθητες στο SARS-CoV-2 από οποιοδήποτε άλλο είδος εκτός του ανθρώπου που μελετήθηκε.
Οι παγκολίνες απορρίφθηκαν γρήγορα ως φορέας μετάδοσης αφού διαπιστώθηκε ότι ο τύπος κορωνοϊού που βρέθηκε στο είδος ήταν πολύ διαφορετικός από το SARS-CoV-2 για να ήταν ο πρόγονος του. Ωστόσο, οι δύο ιοί μοιράζονται ένα σημαντικό χαρακτηριστικό: μια σχεδόν πανομοιότυπη πρωτεΐνη.
«Αυτή η κοινή χρήση της σχεδόν πανομοιότυπης πρωτεΐνης spike εξηγεί σχεδόν σίγουρα γιατί το SARS-CoV-2 συνδέεται τόσο καλά με την παγκολίνη ACE2», εξήγησε ο Petrovsky.
Με την πρόσφατη επανεμφάνιση της λεγόμενης «θεωρίας εργαστηριακής διαρροής» της προέλευσης της πανδημίας, αυτά τα ευρήματα προσθέτουν ένα ακόμη επίπεδο ίντριγκας στο εξαιρετικά αμφιλεγόμενο ζήτημα.
«Οι πρωτεΐνες ακίδων Pangolin και SARS-CoV-2 μπορεί να έχουν εξελιχθεί σε ομοιότητες μέσω μιας διαδικασίας συγκλίνουσας εξέλιξης, γενετικού ανασυνδυασμού μεταξύ ιών ή μέσω γενετικής μηχανικής», σημείωσε ο Petrovsky. «[Δεν έχουμε] τρέχοντα τρόπο να κάνουμε διάκριση μεταξύ αυτών των δυνατοτήτων».