Πιστεύουμε ότι είμαστε τόσο έξυπνοι, αλλά ίσως υποτιμούμε τα φυτά.
Ένας άγριος σπόρος κριθαριού με μια μεγεθυμένη εικόνα. Σε αυτή την άγρια μορφή, η ράχη απομακρύνεται καθαρά από το αυτί του κριθαριού όταν είναι ώριμο. Στην εξημερωμένη μορφή, πρέπει να τραβηχτεί βίαια από το αυτί προκαλώντας ένα οδοντωτό σπάσιμο
Η βρώσιμη χλωρίδα έχει εξελίξει
πολλούς τρόπους για να μετακινήσει τους σπόρους μακριά από τους γονείς τους,
για να επιβιώσουν και να ευδοκιμήσουν - και οι άνθρωποι είναι απλώς ένα άλλο
μέρος του μεγάλου σχεδίου τους, υποστηρίζει ο Robert Spengler από το Ινστιτούτο
Max Planck στη Γερμανία.
«Σημειώστε ότι αν το μήλο δεν
πέσει μακριά από το δέντρο, τότε τα σπορόφυτα μήλων θα επισκιασθούν από το
γονικό δέντρο και δεν θα επιβιώσουν», λέει.
«Ως εκ τούτου, οι μηλιές δίνουν
εκτεταμένες ποσότητες ενέργειας για την παραγωγή φρούτων υψηλής περιεκτικότητας
σε ζάχαρη, προκειμένου να προσελκύσουν τα ζώα για να διαδώσουν τους σπόρους».
Αυτό περιλάμβανε και τους
πρώτες ανθρωποειδείς, πολύ πριν οι άνθρωποι ξεκινήσουν συνειδητά να εξημερώσουν
τα φυτά μέσω αναπαραγωγής, γράφει ο Spengler στο περιοδικό «Τάσεις στην
επιστήμη των φυτών».
Ένα μεγάλο θεωρητικό κείμενο,
εμπνεύστηκε από τους πρώτους μελετητές της εξέλιξης, όπως ο Δαρβίνος και ο Χούμπολντ
- και πολλές από τις ιδέες τους έγιναν καρποφόρες ενώ βρισκόταν απέναντι από το
«Schiller Garden House» στη Τζένα, όπου ο Χούμπολντ ξόδευε περίφημα το
καλοκαίρι, το σύμπαν.
«Νομίζω ότι η εξημέρωση των
φυτών και των ζώων είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στις
δημογραφικές μετατοπίσεις και τις πολιτισμικές αλλαγές που οδήγησαν την
ανθρωπότητα στον σύγχρονο κόσμο»,λέει.
«Ως εκ τούτου, η σωστή
κατανόηση του τρόπου με τον οποίο προέκυψε αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητη για
τη μελέτη της ανθρωπότητας».
Το χειρόγραφο αντλεί από τα
παλαιοντολογικά δεδομένα για να επισημάνει τις παραλληλίες μεταξύ της εξέλιξης
των χαρακτηριστικών σποράς-διασποράς στην άγρια φύση και των ονείρων
οικειοποίησης στους τομείς των πρώιμων αγροτών που ξεκίνησαν σκόπιμα την
αναπαραγωγή τους.
Το φαινόμενο της παράλληλης εξέλιξης εμφανίζεται επίσης στα
χαρακτηριστικά της πρώιμης εξημέρωσης σε διαφορετικά είδη καλλιεργειών, καθώς ο
άνθρωπος καλλιεργούσε και τα συγκόμιζε, παράγοντας με παρόμοιες εκλεκτικές
πιέσεις - γνωστός ως «σύνδρομο εξημέρωσης».
Για παράδειγμα, καλλιέργειες χόρτου, όπως το σιτάρι, το
κριθάρι, το ρύζι και η βρώμη, ανέπτυξαν ένα σκληρό ραχί (το στέλεχος του φυτού
που κρατάει το δημητριακό στο αυτί) όπως τα όσπρια, τα μπιζέλια, οι φακές και
τα φασόλια,
Αναζωογονώντας πίσω στην τελευταία εποχή των παγετώνων, ο
Spengler επεκτείνει το όραμά του πέρα από αυτές τις δημοφιλείς καλλιέργειες,
επισημαίνοντας ότι η megafauna -συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων- ήταν
ζωτικής σημασίας για την εξάπλωση των άγριων φρούτων και την εξάπλωσή τους.
Τα φωτεινά κόκκινα κεράσια, για παράδειγμα, εξελίχθηκαν για
να προσελκύσουν πουλιά με κόκκινο-πράσινο χρώμα που τρώνε τα φρούτα και ρίχνουν
τον σπόρο αλλού. Μεγαλύτερα φρούτα, άσχετα μεταξύ τους, εξελίχθηκαν παράλληλα
για να στρατολογήσουν μεγαλύτερα ζώα για να διαλύσουν τους σπόρους τους.
Οι άγριοι προγόνoi των οικόσιτων όσπριων, όπως αυτός ο άγριος συγγενής μπιζελιών (Lathyrus), εκρήγνυνται και εκτοξεύουν τους σπόρους τους όταν είναι ώριμοι. Τα πρώτα βήματα προς την εξημέρωση περιλάμβαναν απώλεια αυτού του χαρακτηριστικού.
Τα μεσοφάγα θηλαστικά μπορεί επίσης να έχουν διευκολύνει τη
διασπορά των μικρών σπόρων όπως το κινόα, το κεχρί και το φαγόπυρο. Οι μικροί
άγριοι σπόροι προσαρμόζονται ώστε να επιτρέπουν στα ζώα να βόσκουν σε αυτά και
να περνούν εύκολα μέσω των πεπτικών τους συστημάτων πριν αναπτύξουν
μεγαλύτερες, λεπτότερες στρώσεις για να δώσουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να
τους διασκορπιστούν πιο αποτελεσματικά.
«Οι άνθρωποι είναι ισχυροί διασκορπιστές σπόρων», λέει, «και
τα φυτά θα αναπτύξουν εύκολα νέα χαρακτηριστικά για να εξαπλώσουν τους σπόρους
τους και να αποικίσουν νέες περιοχές πιο επιτυχημένα».
Ο Spengler προτείνει επομένως ότι οι μελετητές της
εξημέρωσης των φυτών πρέπει να εγκαταλείψουν τις προκαταλήψεις γύρω από την
ανθρώπινη σκοπιμότητα και την πρακτορεία για να κατανοήσουν καλύτερα την
εξέλιξη των φυτών.
«Η οικειοποίηση δεν είναι μια μεγάλη ανθρώπινη καινοτομία,
είναι μια επέκταση μιας φυσικής διαδικασίας. Με το να μοντελοποιούμε την
εξημέρωση ως μια ισοδύναμη διαδικασία με την εξέλιξη στην άγρια φύση και να
παραμερίσουμε την ιδέα της συνειδητής ανθρώπινης καινοτομίας, μπορούμε να
μελετήσουμε πιο αποτελεσματικά τα ζητήματα γιατί και πώς έγινε αυτή η
διαδικασία»
[Πηγές: NATALIE PARLETTA,ανεξάρτητος συγγραφέας επιστημών με έδρα την Αδελαΐδα και βοηθός ερευνητή στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Αυστραλίας. "Η συν-εξέλιξη των φυτών και των ανθρώπων"