Και χωρίς να ξέρουμε πώς ή γιατί, η ζωή πάντα καταλήγει να μας εκπλήσσει όταν περιμένουμε το λιγότερο. Μήπως ίσως δεν έχουμε κανένα έλεγχο πάνω στο πεπρωμένο μας και σε αυτή τη ζωτική ροή που μας περιβάλλει καθημερινά;
Γιατί ο εγκέφαλος αγαπά τις εκπλήξεις; Η έκπληξη είναι ένα
βασικό συναίσθημα που προκαλείται από ένα απρόβλεπτο ερέθισμα. Όταν η έκπληξη
δεν είναι ευχάριστη, γίνεται αρνητικό συναίσθημα όπως ο φόβος, η οργή ή η
θλίψη.
Αλλά όταν η έκπληξη είναι θετική, το αποτέλεσμα είναι
ευχάριστο και προκαλεί έντονη ενεργοποίηση σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.
Αυτές οι περιοχές είναι υπεύθυνες για άλλα συναισθήματα, όπως η ικανοποίηση.
Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν φυσιολογικές
ενδείξεις ότι ο εγκέφαλος αγαπά τις εκπλήξεις.
Συμμετέχουν περιοχές
του εγκεφάλου
Ο nucleus accumbens (επικλινής πυρήνας), ο οποίος αποτελεί μέρος των βασικών
γαγγλίων, παίζει σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία των εκπλήξεων.
Προφανώς, ενεργοποιείται όταν βρίσκεστε σε μια απρόβλεπτη
κατάσταση. Αυτό συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλος αναμένει ασυνείδητα ανταμοιβή.
Όπως και σε άλλα συναισθήματα, η αμυγδαλή έχει επίσης
σημαντικό ρόλο στην έκπληξη. Σας βοηθά να αποφασίσετε αν αυτό που ανακάλυψα
είναι καλό για εσάς ή όχι . Από την άποψη αυτή, δύο διαφορετικές ομάδες
νευρώνων ενεργοποιούν:
Από τη μία πλευρά, μια ομάδα νευρώνων ενεργοποιείται όταν
παίρνετε μια ανταμοιβή.
Από την άλλη πλευρά, οι άλλοι νευρώνες ενεργοποιούνται όταν
παίρνετε κάτι δυσάρεστο. Όπως δύο αντίπαλες παρατάξεις, δεν ενεργοποιείται αν
το άλλο κάνει.
Ο εγκέφαλος αγαπά τις
εκπλήξεις
Όπως αναφέραμε παραπάνω, όταν η έκπληξη δεν είναι ευχάριστη,
οδηγεί σε αρνητικά συναισθήματα. Ωστόσο, όταν η έκπληξη δεν είναι βλαβερή,
οδηγεί σε θετικά συναισθήματα που μπορεί να αντιμετωπίσετε για μεγάλο χρονικό
διάστημα.
Οι αρνητικές εκπλήξεις συνήθως απαιτούν μια γρήγορη
αντίδραση από εσάς, ενώ οι θετικές αυτές οδηγούν σε ηρεμία και ευτυχία.
Πολλοί ερευνητές έχουν αφιερώσει τις προσπάθειές τους για να
μάθουν γιατί συμβαίνει αυτό και αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί έκπληξη για την εφαρμογή
κάποιου είδους θετικής παρέμβασης για θεραπευτικούς σκοπούς. Κατά τη διάρκεια
αυτής της γραμμής, μερικοί Αμερικανοί επιστήμονες έδειξαν ότι ο nucleus
accumbens ενεργοποιείται όταν εμφανίζεται ένα απροσδόκητο ερέθισμα .
Περιέργως, ο πυρήνας Accumbens είναι μια εξαιρετικά
σημαντική περιοχή της ευχαρίστησης στον εγκέφαλο . Αυτός είναι ίσως ο λόγος για
τον οποίο ο εγκέφαλος αγαπά τις εκπλήξεις. Δεν έχει σημασία αν η έκπληξη είναι
καλή ή κακή, καθώς αυτή η περιοχή ανάβει κάθε φορά, ενεργοποιώντας μηχανισμούς
ευχαρίστησης.
Επίδραση στην
εκμάθηση και στη μνήμη
Η μάθηση είναι μία από τις πιο μελετημένες γνωστικές
διαδικασίες στην ψυχολογία και τη νευροεπιστήμη . Τα τελευταία 50 χρόνια, οι
επιστήμονες έχουν εντοπίσει τους παράγοντες που επηρεάζουν ή παράγουν μάθηση
που οι άνθρωποι δεν ξεχνούν και η έκπληξη είναι μία από αυτές.
Σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, η δύναμη με την οποία ένα
στοιχείο συνδέεται με ένα άλλο γίνεται ισχυρότερη και ισχυρότερη μέχρι να
σταματήσει να προκαλεί έκπληξη . Με άλλα λόγια, αν παρουσιάσετε αρκετές φορές
το Stimulus A με το Stimulus B (απρόβλεπτο), ένα άτομο θα περιμένει τον
ερεθισμό Β. Αλλά μόλις συνειδητοποιήσουν ότι είναι πάντα συνδεδεμένοι, η
αντίδρασή τους θα είναι λιγότερο έντονη. Ως αποτέλεσμα, οι επιστήμονες έχουν
προτείνει ότι, όταν ένα ερέθισμα είναι εκπληκτικό, είναι πιο πιθανό να
παραμείνει στη μνήμη σας .
Αυτή η σχέση ανάμεσα στη μάθηση και τις εκπλήξεις στον
εγκέφαλο έχει αποδειχθεί στις πρόσφατες μελέτες νευροαπεικόνισης.
Το 2001, μια ομάδα βρετανών και αυστραλιανών ερευνητών
παρατήρησε τι συνέβη με τον εγκέφαλο αν συμπεριληφθεί έκπληξη κατά τη διάρκεια
της μάθησης. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο nucleus accumbens ενεργοποιείται
όλο και λιγότερο καθώς οι συμμετέχοντες εξοικειώθηκαν με την παρουσίαση των
ερεθισμάτων . Ωστόσο, όταν είδαν μια άλλη έκπληξη, επανενεργοποιήθηκε.
Μελέτες έδειξαν επίσης ότι, όταν οι καταστάσεις συμβαίνουν
γύρω από την ίδια στιγμή που αποτελούν έκπληξη, παραμένουν στη μνήμη ενός
ατόμου για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα . Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός
ότι οι εκπλήξεις ξεκινούν μια σειρά χολινομιμητικών και ντοπαμινεργικών
μηχανισμών που αυξάνουν την προσοχή και τα κίνητρα.
Ένα τέλειο παράδειγμα είναι το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι
αγαπούν να πάνε σε στοιχειωμένα σπίτια. Βρίσκουν πολλές "εκπλήξεις"
που με την πρώτη ματιά πρέπει να είναι αρνητικές και να οδηγούν σε συγκίνηση
όπως φόβο ή αηδία. [Πηγή]